Ahlat / Bitlis - Temmuz 2021 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Yaman kavgalaz

Asteraceae / Centaurea / Centaurea pseudoscabiosa

Yamankavgalaz (Centaurea pseudoscabiosa) Papatyagiller (Asteraceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Doğu Karadeniz, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 1400-2800 (-2900) m yükseltilerde; bozkırlarda ve taşlık yamaçlarda gelişirler.

Centaurea pseudoscabiosa Türkçede Yamankavgalaz olarak adlandırılır. Bilimsel olarak Centaurea pseudoscabiosa Boiss. & Buhse şeklinde tanımlanır. Centaurea cins adı Latincede `yüz` anlamına gelen centum kelimesi ile `altın` anlamına gelen aurum kelimesinin birleşiminden türetilmiştir; cinsin ilk tür örneğinin parlak sarı çiçeklerine işaret eder. Kısaltmalar arasında yer alan & işareti, bu bilim insanlarının bitki hakkındaki makaleyi birlikte yayınladılarını belirtir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Boiss. kısaltması bilim insanı Pierre Edmond Boissier (1810-1885) için kullanılmıştır; Boissier İsviçreli botanikçi, kâşif ve matematikçidir; Türkiye´den ve birçok başka ülkeden ve bölgeden bitki örnekleri toplamıştır; çok sayıda bitki cinsini ilk defa Boissier tanımlamıştır. Bilimsel adlandırmada kullanılan Buhse ismi türün Friedrich Alexander Buhse (1821-1898) tarafından yayınlandığını ifade eder; Buhse Alman bir botanikçidir; Kebereotugillerden (Capparaceae) Buhsia cins adı Alexander Buhse onuruna verilmiştir. Buhse kısaltması bilim insanı Friedrich Alexander Buhse (1821-1898) için kullanılmıştır; Buhse Alman bir botanikçidir

Morfoloji

15-90 cm boylanabilen, çok yıllık, otsu bir türdür. Gövde dik gelişir, basittir veya birkaç çatallıdır; kıllı, hafifçe kaba tüylü veya tüysüz olabilir. Dip ve alt yapraklar genellikle lirat formda ve 1-3 çift mızraksı yanal dilimlidir; terminal dilim diğerlerinden daha büyültür; nadiren bütün mızraksı veya orta yaprakların formunda olabilir. Orta yapraklar iki derin tüysü veya sığ tüysü bölmeli ve 2-4 çift of yanal dilimlidir, dilimler tam kenarlıdır veya (özellikle terminal dilim) dişlidir. Alttürüne bağlı olarak çiçeklenme haziran-ağustos ayları arasında gerçekleşir. İnvolukrum (17-) 20-28 x 14-25 mm boyutlarda ve dikdörtgenimsi-yumurtamsı veya küremsi formdadır. Filari tırnakları koyu kahverengidir ve üçgen biçimlidir, kenarlar kirpiklidir, 1-5 mm uzunlukta terminal diken ile sonlanır. Çiçekler eflatun renkte ve hemen hemen parlaktır. Sert kabuklu meyveler 5-6 (-7) mm boydadır; papus 6-10 (-11) mm boydadır. Anadolu΄da 3 farklı alttürü yetişmektedir:
subsp. araratica: Filari tırnakları çok küçüktür ve kirpikler sadece 1.5-2 (-3) mm΄dir; involukrum genellikle sadece 15-17 mm genişliktedir.
subsp. pseudoscabiosa: Filari tırnakları daha geniştir ve kirpikler (2-) 3-5 mm΄dir; involukrum genellikle daha geniştir; bitki genellikle 40 cm΄den daha uzun ve üst kısmı dallanmıştır.
subsp. glehnii: Filari tırnakları daha geniştir ve kirpikler (2-) 3-5 mm΄dir; involukrum genellikle daha geniştir; bitki genellikle en çok 35 cm boydadır, dallanmamış veya sadece tabandan dallanmıştır.

listMap

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan C. pseudoscabiosa taksonları: Centaurea pseudoscabiosa subsp. araratica, Centaurea pseudoscabiosa subsp. glehnii, Centaurea pseudoscabiosa subsp. pseudoscabiosa
Türkiye´de doğal yayılan Centaurea türleri: C.acicularis, C.aegialophila, C.aggregata, C.akmanii, C.aksoyi, C.aladaghensis, C.albiflora, C.albonitens, C.amaena, C.amanicola, C.amanosensis, C.antalyensis, C.anthemifolia, C.antiochia, C.antitauri, C.aphrodisea, C.arenaria, C.arifolia, C.armena, C.athoa, C.aucheri, C.austroanatolica, C.aytugiana, C.aziziana, C.babylonica, C.balsamita, C.baseri, C.behen, C.bingoelensis, C.bruguierana, C.cadmea, C.calcitrapa, C.calolepis, C.cankiriensis, C.carduiformis, C.cariensiformis, C.cariensis, C.cassia, C.cataonica, C.chaldaeorum, C.cheirolepidoides, C.cheirolopha, C.chrysantha, C.consanguinea, C.coronopifolia, C.cuneifolia, C.davisii, C.deflexa, C.demirizii, C.derderiifolia, C.dichroa, C.diffusa, C.doddsii, C.drabifolia, C.drabifolioides, C.dursunbeyensis, C.elazigensis, C.ensiformis, C.ertugruliana, C.fenzlii, C.foliosa, C.gigantea, C.glabroauriculata, C.glastifolia, C.goksivriensis, C.gulissashvilii, C.hakkariensis, C.halophila, C.handelii, C.haradjianii, C.haussknechtii, C.helenioides, C.hermannii, C.hierapolitana, C.hyalolepis, C.iberica, C.inermis, C.inexpectata, C.isaurica, C.jacea, C.kaynakiae, C.kilaea, C.kirmacii, C.kizildaghensis, C.kochiana, C.kotschyi, C.kurdica, C.laxa, C.leptophylla, C.longifimbriata, C.luschaniana, C.lycaonica, C.lycia, C.lycopifolia, C.lydia, C.macrocephala, C.macroptilon, C.malatyensis, C.marashica, C.mersinensis, C.nallihanensis, C.nemecii, C.nerimaniae, C.nigrescens, C.nivea, C.nydeggeri, C.obtusifolia, C.ochrocephala, C.odyssei, C.oltensis, C.olympica, C.pamphylica, C.paphlagonica, C.patula, C.persica, C.pestalozzae, C.phrygia, C.pinetorum, C.polyclada, C.polypodiifolia, C.pseudokotschyi, C.pseudoreflexa, C.pseudoscabiosa, C.pterocaula, C.ptosimopappa, C.ptosimopappoides, C.pulchella, C.reflexa, C.regia, C.rhizantha, C.rhizocalathium, C.rigida, C.rupestris, C.sakariyaensis, C.salicifolia, C.saligna, C.salonitana, C.sclerolepis, C.scopulorum, C.sennikoviana, C.sericea, C.serpentinica, C.sieheana, C.sipylea, C.sivasica, C.solstitialis, C.sosnowskyi, C.spectabilis, C.spicata, C.spinosa, C.stapfiana, C.stereophylla, C.stevenii, C.subcordata, C.szovitsiana, C.tardiflora, C.thracica, C.tomentella, C.tossiensis, C.tuzgoluensis, C.ulrichiorum, C.urvillei, C.vanensis, C.vermiculigera, C.virgata, C.wagenitzii, C.werneri, C.wiedemanniana, C.yaltirikii, C.yozgatensis, C.zarrei, C.zeybekii, C.ziganensis

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2021)
Centaurea pseudoscabiosa Boiss. & Buhse. (2021). Plants of the World Online. https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:191342-1
Friedrich Alexander Buhse. (2016, March 10). Wikipedia, the free encyclopedia. Retrieved September 9, 2021, from https://en.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Alexander_Buhse
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Tamamen amatör bir grup tarafından hazırlanan bu sayfalar mekanlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Centaurea etimolojisi

Buhse etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler