floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Centaurium tenuiflorum
 
Akören / Mengen / Bolu - Ağustos 2021 © Serdar Ölez
Centaurium tenuiflorumCentaurium tenuiflorumCentaurium tenuiflorumCentaurium tenuiflorumCentaurium tenuiflorumCentaurium tenuiflorumphotos
Gözlem bildir
Sivri gelindüğmesi
Gentianaceae / Centaurium / Centaurium tenuiflorum
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Incegelindüğmesi (Centaurium tenuiflorum) Gentiyangiller (Gentianaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, Antalya alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1150 m yükseklikler arasında; kıyılardaki düzlüklerde, bataklıklarda, makilik veya nadas alanlarındaki otlar arasında yetişirler.

Türkçe literatürde genellikle Incegelindüğmesi olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde ince gelindüğmesi olarak bilinir. Bilimsel olarak Centaurium tenuiflorum (Hoffmanns. & Link) Fritsch şeklinde tanımlanır.

Centaurium etimolojisi

Centaurium cins adı tıbbi özelliklerinin insan başlı bir at tarafından keşfedildiği mitolojik bir Yunan efsanesine atıfta bulunarak, insan başlı at anlamına gelen Latince Centaurus kelimesinden türetilmiştir.

tenuiflorum etimolojisi

Tenuiflorum epiteti, ΄narin, ince hatlı΄ anlamına gelen Latince tenuitās kelimesi ile ΄çiçek΄ anlamına gelen Latince flor kelimesinin birleşiminden türetilmiştir; türün çiçeklerinin zarif görünümüne işaret eder. Parantez içerisindeki kısaltmalar bu taksonu ilk yayınlayan kişiyi/kişileri, parantez dışındakiler ise ilk yayın ardından bu taksona revizyon yapan kişi/kişileri belirtir. Kısaltmalar arasında yer alan & işareti, bu bilim insanlarının bitki hakkındaki makaleyi birlikte yayınladılarını belirtir. Hoffmanns. kısaltması bilim insanı Johann Centurius von Hoffmannsegg (1766-1849) için kullanılmıştır. Link kısaltması bilim insanı Johann Heinrich Friedrich Link (1767-1851) için kullanılmıştır.

Fritsch etimolojisi

Fritsch kısaltması, türün Avussturyalı botanikçi Karl Fritsch (1864–1934) tarafından yayınlandığını belirtir. Fritsch kısaltması bilim insanı Karl Fritsch (1864-1934) için kullanılmıştır.

Morfoloji


Genellikle 5-25 cm, nadiren 50 cm΄ye kadar boylanabilen, tek yıllık, otsu bir türdür. Dip kısmında C.erythraea΄dan farklı olarak rozet yapraklanma yoktur, sadece birkaç yaprak bulunur. Gövdede yapraklar 5-10 boğumda karşılıklı dizilidir, sadece üst boğumlar dallanmıştır. Sap yaprakları sapsız, yumurtamsı-eliptik arası bir formda ve 1.5-4 x 5-15 cm boyutlardadır, üstlerde daha sıktır. Çiçeklenme haziran-ağustos ayları arasında gerçekleşir. Çiçekler 7-14 mm çapta ve sıklıkla yarı dik dallı yoğun talkım kurullardadır; nadiren tek çiçeklidir. Çanak tüp şeklindeki taç yapıya hemen hemen eşit boydadır. Türkiye΄de iki alttürü kayıt altına alınmıştır.

subsp. tenuiflorum: dip kısmında rozet olarak algılanabilecek belli belirsiz yapraklar genellikle mevcuttur; gövde 7-10 boğumludur ve boğumlar arası genellikle sap yapraklarından uzundur; çanak 6-10 mm uzunluktadır; tüp şeklindeki taç yapı 7-11 mm uzunluktadır ve boğaz kısmı büzük değildir; taç loblar 4-9 mm uzunlukta, tam kenarlı ve derin pembe-eflatun renklidir.

subsp. acutiflorum: dip kısmında rozet yoktur; gövde 5-7 boğumludur ve boğumlar arası genellikle sap yapraklarından kısadır; çanak 5-8 mm uzunluktadır; tüp şeklindeki taç yapı 7-9 mm uzunluktadır ve boğaz kısmı büzüktür; taç loblar 2-3 mm uzunlukta, soluk pembe renkli ve uç kısımları kertiklidir.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Centaurium tenuiflorumIldır / Çeşme / İzmir
Nisan 2024 ©Serdar Ölez
Centaurium tenuiflorumKızılağaç / Bodrum / Muğla
Haziran 2023 ©Serdar Ölez
Centaurium tenuiflorumAkören / Mengen / Bolu
Ağustos 2021 ©Serdar Ölez
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan C. tenuiflorum taksonları: Centaurium tenuiflorum subsp. acutiflorum, Centaurium tenuiflorum subsp. tenuiflorum
Türkiye´de doğal yayılan Centaurium türleri: C.erythraea, C.littorale, C.maritimum, C.pulchellum, C.serpentinicola, C.subspicatum, C.tenuiflorum




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2021)
  2. Centaurium tenuiflorum subsp. tenuiflorum in Hassler, M. (2021). Synonymic Checklists of the Vascular Plants of the World. In O. Bánki, Y. Roskov, L. Vandepitte, R. E. DeWalt, D. Remsen, P. Schalk, T. Orrell, M. Keping, J. Miller, R. Aalbu, R. Adlard, E. Adriaenssens, C. Aedo, E. Aescht, N. Akkari, M. A. Alonso-Zarazaga, B. Alvarez, F. Alvarez, G. Anderson, et al., Catalogue of Life Checklist (Version 2021-08-06). https://doi.org/10.48580/d4sw-3dd
  3. Merriam-Webster. (). Tenuis. In Merriam-Webster.com dictionary. Retrieved December 30, 2021, from https://www.merriam-webster.com/dictionary/tenuis
  4. Centaurium erythraea. (). Castlemaine Flora |. https://www.castlemaineflora.org.au/pic/c/centa/ceery.htm
  5. PlantNET - FloraOnline. (). PlantNET National Herbarium of New South Wales. https://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgi-bin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Centaurium~tenuiflorum
  6. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  7. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  8. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  9. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)