floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Tulipa orphanidea
 
Hadim / Konya - Nisan 2017 © Serdar Ölez
Tulipa orphanideaTulipa orphanideaTulipa orphanideaTulipa orphanideaTulipa orphanideaTulipa orphanideaphotos
Gözlem bildir
Doğandili
Liliaceae / Tulipa / Tulipa orphanidea
mapmapmapmapmapmapmap
Doğandili (Tulipa orphanidea) Zambakgiller (Liliaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Antalya alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1700 m yükseklikler arasında; Orman açıklıkları, çakıllı yerler, nadas tarlalar, zeytinlikler, yol kenarlarında kahverengi veya kırmızı-kahverengi topraklarda gelişirler.

Bilimsel olarak Tulipa orphanidea Boiss. ex Heldr. şeklinde tanımlanır.

Tulipa etimolojisi

Tulipa cins adı Fransızcada ΄lale΄ anlamında kullanılan tulip kelimesinden, o daha önce kullanıldığı şekliyle tulipan kelimesinden, o Osmanlı Türkçesinden دلبند‎ ΄tülbent΄ kelimesinden, o Klasik Farsçada دلبند‎ ΄dulband “türban”΄ kelimesinden türetilmiştir; lale Türkiye΄den Avrupa΄ya tanıtılmıştır, bilinen ilk örneği 1559 yılında Johann Heinrich Herwart΄ın Augsburg΄daki bahçesinde açan çiçektir; 1587΄den sonra Clusius tarafından Hollanda΄da popüler olmuştur;1630΄larda Hollanda΄da lale çılgınlığı ortalığı kasıp kavurmuştur.

orphanidea etimolojisi

Orphanidea epiteti türün Yunan botanikçi Theodoros Georgios Orphanides (1817-1886)΄e ithaf edildiğini belirtir. ex kısaltması, bu kısaltmayı takip eden ismin bu türü kabul görür şekilde yayınladığı ancak bunu `ex´ kısaltmasından önce gelen yayıncının kabul görmeyen açıklamalarına dayandırdığını belirtir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Boiss. kısaltması bilim insanı Pierre Edmond Boissier (1810-1885) için kullanılmıştır; Boissier İsviçreli botanikçi, kâşif ve matematikçidir; Türkiye´den ve birçok başka ülkeden ve bölgeden bitki örnekleri toplamıştır; çok sayıda bitki cinsini ilk defa Boissier tanımlamıştır. Heldr. kısaltması bilim insanı Theodor von Heldreich (1822-1902) için kullanılmıştır; Heldreich bir Alman botanikçidir.

Morfoloji


Soğan kabuğundaki tabakalar sert, gevrek/kırılgan ve koyu kahverengidir, taban plakası halka şeklinde tüylüdür, boyun kısmı kıllıdır. Yapraklar 2-7 adet, 20 x 2 cm boyutlarda ve şeritsi-dikdörtgenimsi formdadır. Gövde tüysüz, kısa havlı veya havlıdır. Çiçeklenme nisan-mayıs aylarında gerçekleşir. Çiçekler 1-4 adet, küresel veya yıldızsı, sarımsı-portakal rengi ile parlak veya kahverengimsi-kırmızı renkte ve koyu düzensiz lekelidir, çok nadiren sarı veya kırmızıya çalar ve lekesiz olabilir; dilimler 30-60 x 10-21 mm; içtekiler daha parlak ve büyükçedir. Sapçıklar 10-13 mm uzunlukta; başcıklar 7-12 mm uzunlukta, koyu renkte; polenler mor, sarı, hardal sarısı renktedir. Ovaryum tüysüz veya havlıdır.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Tulipa orphanideaHadim / Konya
Nisan 2017 ©Serdar Ölez
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Tulipa türleri: T.agenensis, T.aleppensis, T.armena, T.biflora, T.cinnabarina, T.clusiana, T.humilis, T.julia, T.koyuncui, T.orphanidea, T.pulchella, T.raddii, T.saxatilis, T.sintenisii, T.sprengeri, T.sylvestris, T.systola, T.undulatifolia




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2022)
  2. Türkiye E-florası. (2022, April). Türkiye e-Florası. https://turkiyeflorasi.org.tr/view.html?taxon=TR0000002319#Tulipa-orphanidea
  3. Eker, I. (2019). Tunika Tüylerinin Yerleşimi ve Çiçek Rengi Varyasyon Aralıklarının Tulipa L. (Lâle) Cinsinin Taksonomisindeki Önemi. DergiPark. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/797624
  4. Tulip. (2022). Wiktionary, the free dictionary. https://en.wiktionary.org/wiki/tulip
  5. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  6. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  7. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  8. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)