Morfoloji

---

Türkiye´de dağılım gösteren dört akbaba türü içinde 60-70 cm boyu, 155-170 cm kanat açıklığı ve 1.8-2.4 kg arasında değişen vücut ağırlığı ile en küçük akbaba türüdür. Ergin bireyler siyah renkli birincil ve ikincil uçma telekleri ile beyaz renkli vücut tüylerinin oluşturduğu zıtlık sayesinde kolayca tanınırlar. Bu renklenme ve kama şeklindeki kuyruk yapısı diğer akbaba türlerinden ayırt edilebilmesini sağlamaktadır. Türün bireylerinde yaşa bağlı morfolojik farklılıklar gözlenir. Genç bireyler dördüncü kış dönemine kadar koyu kahve tonlarında tüylenmeye sahiptirler ve ergin bireylerin sarı-turuncu renkli olan yüz derileri gençlerde gri tonlardadır. Dördüncü kış döneminden itibaren koyu renklenme azalmakta ve ergin tüylerine sahip olana kadar süren ara dönemde beyaz-kahverengi tonlarında kırçıllı bir tüylenme hakim olmaktadır. Hindistan´da dağılım gösteren Neophron percnopterus ginginianus´de görülen sarı tonlardaki gaga dışında diğer gruplarda gaga siyah renklidir. Dar ve ucu kıvrık sivri bir gaga yapısı beslenmede avantaj sağlayarak leşten kalan ince dokuların kemiklerden ayrılmasına yardımcı olmaktadır (Ferguson-Lees ve Chiristie 2001; BirdLife 2015)

Gözlemler

---

Dikmen / Beypazarı / Ankara
Haziran 2016 ©Serdar Ölez

IUCN Kırmızı Liste Kategorisi

---

Beslenme

---

Küçük akbaba, değişik büyüklüklerdeki hayvanların leşleriyle beslenen leşçil bir türdür. Besin olarak küçük ve orta boy memeliler ile diğer omurgalıların yanında, böcekler ve çöpler de tüketilmektedir (BirdLife 2008). Beslenme sırasında leş başındaki hiyerarşik düzen içinde diğer akbaba türleri arasında en sonda yer alırlar (Chhangani 2010). Bu nedenle leşten geri kalan artıklar ve yumuşak doku kalıntılarıyla beslenirler (Ferguson-Lees ve Christie 2001). Ayrıca küçük akbabanın besin atıklarında bazı yabani taneler ve meyve çekirdeklerine de rastlanmıştır (Ceballos ve Donazar 1990).
Küçük akbaba bireyleri besinlerini yuvalarına ya da tünek alanlarına yakın olan bölgelerde ararlar (Donazar ve Ceballos 1990; Cortes-Avizanda ve ark. 2010). Bu nedenle bireylerin besinlerinde görülen çeşitlilik yaşadıkları bölgenin sağladığı besinlere paralel olarak değişmektedir. Örneğin, hayvan çiftliklerinin bulunduğu bölgelerde yuvalanan bireyler daha çok çiftliklerden ve kesimhanelerden atılan hayvan leşleriyle beslenirken, çöplük yakınında üreyen bireyler beslenmek için bu ortamlardan daha fazla yararlanırlar (Ceballos ve Donazar 1990; Donazar ve ark. 1996; Donazar ve ark. 2002; Hidalgo ve ark. 2005).
Kuş türlerinde çok sık karşılaşılmayan bir beslenme şekli olan dışkı yeme küçük akbabada oldukça etkin bir şekilde görülmektedir. Ancak dışkı besleyici değerinden ziyade içerdiği karotenoid miktarının bol olması sebebiyle tercih edilmektedir. İnek ya da koyun gibi hayvanların dışkılarında bulunan karotenoid pigmentinin bu türde yüz derisine sarı rengini verdiği bilinmektedir (Negro ve ark. 2002).
Az sayıda hayvan türünde görülen alet kullanımı küçük akbaba bireyleri tarafından beslenmeye yardımcı olması amacıyla sergilenmektedir. Van LawickGoodall ve Van Lawick-Goodall (1966) tarafından bireylerin devekuşu yumurtalarını kırmak için alet olarak taş parçalarını kullandıkları belirtilmiştir.

Üreme

---

Küçük akbaba tek eşli bir türdür. Donazar ve ark. (1994)´nın İspanya´daki gözlemlerine göre çiftleşme yumurtlamadan 25 gün önce gerçekleşmektedir. Bu süreçte gün boyu bir dişinin en fazla 9 kez çiftleştiği bilinmektedir. Diğer yırtıcılarla kıyaslandığında bu sayının oldukça yüksek olduğu belirtilmektedir. Küçük akbabalar yuvalarını kayalıklara, farklı büyüklüklerde mağaralara ve çıkıntılara hatta bazen yıkıntı binalar üzerine yapmaktadırlar (Grubac 1989; Ferguson-Lees ve Christie 2001; Liberatori ve Penteriani 2001; Mateo-Tomás ve Olea 2009). Nadir olsa da Kanarya adalarında (Gangoso ve Palacios 2005) ve Bulgaristan´ın kuzeydoğusunda yer alan Provadiisko-Royaksko Platosu´nda yere yuva yaptığı ile ilgili bilgi bulunmaktadır (Nikolov ve ark. 2013). Küçük akbaba diğer akbabalardan farklı olarak genellikle 2 (1-3) adet yumurta üretir (Donazar ve Ceballos 1989; Ferguson-Lee ve Christie 2001). Çoğunlukla her üreme döneminde bir kez yumurtlasa da yumurtaların avcı türler tarafından avlanması sonucunda nadir olarak yuva yerini değiştirdiği ve tekrar yumurtladığı bilgisi literatürde yer almaktadır (Martinez ve Blanco 2002). Kuluçka süresi yaklaşık 42 gün sürmektedir ve yavru bireyler 70-90 gün sonunda uçma olgunluğuna ulaşmaktadır (Ferguson-Lee ve Christie 2001). Besin için ebeveynlere bağımlılık göç başlayana kadar devam etmektedir (Donazar ve Ceballos 1990). Küresel ölçekte dağılım gösterdiği bazı bölgelerde yerli populasyonları bulunsa da küçük akbaba göçmen bir türdür. Üreme mevsiminin başlamasıyla Mart-Ağustos ayları arasında Avrupa ve Asya kıtasının bazı bölgelerinde görülen bireyler Eylül ayının ortalarında kışlamak üzere Afrika´ya dönerler (Meyburg ve ark. 2004)

Etkileşim

---

1960 ve 2010 yılları arasında yarıdan fazlası yok olan tür IUCN (Dünya Doğayı Koruma Birliği) tarafından "tehlike altında" (endangered) statüsüne alınmıştır. Dünya Kuşları Koruma Birliği´ne (Birdlife International) göre Türkiye, bu türün Avrupa popülasyonunun yarısını barındırmaktadır. Ankara´nın Beypazarı ilçesi, türün en önemli üreme ve beslenme alanıdır.

Benzer taxonlar

---

Türkiye´de doğal yayılan diğer Neophron türleri: N.percnopterus

---

Kaynaklar

1. Balaban S. (2015), Orta ve Yukarı Sakarya Bölgesi´nde üreyen küçük akbaba (Neophron percnopterus L.)´nın üreme ekolojisi ve besin tercihi üzerine araştırmalar Anadolu Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
2. Observations. (Aralık 21, 2024). iNaturalist. https://www.inaturalist.org/observations (Yayılış bilgileri)
3. BirdLife International (2008, 2015), European Red List of Birds. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
4. Ceballos, O. ve Donazar, J.A. (1990), Roost-tree characteristics, food habbits and seosonal abundance of roosting Egyptian Vultures in Northern Spain,’ J. Raptor Res., 24, 19-25.
5. Cortes-Avizanda, A., Carrete, M. ve Donazar, J.A. (2010), Managing supplementary feeding for avian scavengers: Guidelines for optimal design using ecological criteria,’ Biological Conservation, 143, 1707-1715.
6. Donázar, J.A. ve Ceballos, O. (1990), Post-fledging dependence period and development of flight and foraging behavior in the Egyptian Vulture Neophron percnopterus,’ Ardea, 78, 387-394.
7. Donázar, J.A., Ceballos, O. ve Tella, J.L. (1994), Copulation behaviour in the Egyptian Vulture Neophron percnopterus,’ Bird Study, 41, 37-41.
8. Donázar, J.A., Ceballos, O. ve Tella, J.L. (1996), Communal roosts of Egyptian vultures (Neophron percnopterus): Dynnamics and implications for the species conservation,’ (Ed: Muntaner, J. ve Mayol J.) Biologica Conservacion de las Rapaces Mediterraneas, Monografias no:4 SEO, Madrid 189-201.
9. Donázar, J.A., Palacios, C.J., Gangoso, L., Ceballos, O., Gonzalez, M.J. ve Hiraldo, F. (2002), Conservation status and limiting factors in the endangered population of Egyptian vulture (Neophron percnopterus) in the Canary Islands,’ Biological Conservation, 107, 89-97.
10. Ferguson-Lees, J. ve Christie, D.A. (2001), Egyptian vulure,’ Raptors of the World, Christopher Helm, A and C Black Publications, Ltd., London, U.K., 417-424.
11. Gangoso, L. ve Palacios, C.J. (2005), Ground nesting by Egyptian Vulture (Neophron percnopterus) in the Canary Island, J. Raptor. Res., 39, 187-188.
12. Grubac, R.B. (1989), The Egyptian Vulture Neophron percnopterus in Macedonia,’ Raptors in the Modern World, (Ed: Meyburg B.U., Chancellor R.D.), W.W.G.B.P., London, U.K., 331-334.
13. Hidalgo, S., Zabala, J., Zuberogoitia, I., Azkona, A. ve Castillo, I. (2005), Food of the Egyptian Vulture (Neophron percnopterus) in Biscay,’ Buteo, 14, 23-29.
14. Liberatori, F. ve Penteriani, V. (2001), A long-term analysis of the declining population of the Egyptian vulture in the Italian peninsula: distribution, habitat preference, productivity and conservation implications, Biological Conservation, 101, 381-389.
15. Martínez, F. (2008), Antibiotics threaten wildlife: circulating quinolone residues and disease in Avian scavengers,’ PloS one, 3, 1-6.
16. Mateo-Tomás, P. ve Olea, P.P. (2009), Combining scales in habitat models to improve conservation planning in an endangered vulture, Acta Oecologica, 35, 489–498.
17. Meyburg, B.U., Gallardo, M., Meyburg, C. ve Dimitrova, E. (2004), Migrations and sojourn in Africa of Egyptian Vultures (Neophron percnopterus) tracked by satellite,’ Journal of Ornithology, 145, 273–280.
18. Negro, J.J., Grande, J.M., Tella, J.L., Garrido, J., Hornereo, D, Donazar, J.A., Sanchez-Zapata, J.A., Benítez§,J.R. ve Barcell§, M. (2002), An unusal source of essential caretenoids, Nature, 416, 807-808.
19. Van Lawick-Goodall, J., ve Van Lawick, H. (1968),Tool-using bird: The Egyptian vulture, National Geographic, 133, 630-641.
20. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
21. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)