Başaksalebi (Gymnadeniaconopsea) Salepgiller (Orchidaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Güney Marmara, Orta ve Doğu Karadeniz, Yukarı Kızılırmak, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 1000-2800 m yükseklikler arasında; alpin ve alpinaltı çayırlıklar ve orman içi açıklıklarda doğal olarak gelişirler.
Bilimsel olarak Gymnadeniaconopsea (L.) R.Br. şeklinde tanımlanır.
Gymnadenia etimolojisi
Gymnadenia cins adı Yunancada 'çıplak' anlamına gelen gymnós(γυμνγυμς) ve 'beze' anlamına gelen adēn(ἀδήν) kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir; nektarın salgılayan organların yapısına işaret eder.
conopsea etimolojisi
Conopsea Yunancada 'sivrisinek benzeri' anlamına gelen kónops kelimesinden türetilmiştir; muhtemelen çiçeğin uzun mahmuzunun sivrisineklerin ağızlarına benzerliğine işaret eder. Parantez içerisindeki kısaltmalar bu taksonu ilk yayınlayan kişiyi/kişileri, parantez dışındakiler ise ilk yayın ardından bu taksona revizyon yapan kişi/kişileri belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur. R.Br. kısaltması bilim insanı Robert Brown (1773-1858) için kullanılmıştır.
Morfoloji
20-40 cm boylanabilen, narin veya gürbüz, yumrulu bir türdür. Gövde güçlü, tüysüz; yumrular yumurta biçimli, 1-3.5 cm boydadır. Yapraklar tabanda 3-5 adet, dik dikdörtgenimsi-mızraksı, ~5-15 x 0.5-2 cm; üst yapraklar 1-3, brakte görünümlü, sivri uçlu ve kın şeklindedir. Çiçeklenme Temmuz ayında; çiçek durumu başak, ± silindirik, 40 kadar çiçekli; brakte boyu çiçeklere eşit, yeşil; çiçekler kırmızımsı, pembe, nadiren beyazımsı; üst çanak yaprak başlık şeklinde, ~ 3-4 mm çapta; dudak 3 yaklaşık olarak eşit loblu, yuvarlağımsı, ~ 4 mm; mahmuz çok narin, alt kısmı kıvrımlı, aşağı doğru uzanır şekilde ve 15 mm uzunluktadır.
Benzer taxonlarTürkiye´de doğal yayılan Gymnadenia türleri:G.conopsea Gözlem bildirilen diğer Gymnadenia türleri:
Kaynaklar
Flora of China, Vol. 25
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Şavşat / Artvin
