Deniz Üzümü (Ephedramajor) Denizüzümügiller (Ephedraceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 300-3000 m yükseklikler arasında; taşlık alanlarda yayılış gösterirler.
Bilimsel olarak Ephedramajor Host şeklinde tanımlanır.
Ephedra etimolojisi
Ephedra Eski Yunancada 'üzerine oturmak' anlamına gelen epi ve 'sandalye, bir geometrik cismin bir yüzü..' anlamına gelen hedra kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiştir; ephedra kelmesi ilk kez Gaius Plinius Secundus tarafından at kuyruğunu tanımlamakta kullanılmıştır; tür adı olarak neyi işaret ettiği bilinmemektedir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Host kısaltması bilim insanı Nicolaus Thomas Host (1761-1834) için kullanılmıştır.
Morfoloji
1 - 2 m boyunda dik duran sık ve kalın dallı bir çalıdır. Koyu yeşil renkteki genç sürgünler 1 -1.5 mm çapında, sert, yuvarlak,çevrel duruşludur. Pul halindeki yapraklar en fazla 3 mm uzunluğunda, derimisidir. Erkek çiçek kozalakçıkları teker teker veya bir kaçı bir aradadır (4-8 çiçekli), küremsi, topuz gibi bir yapıdadır. Etaminlerin birbirine kaynaşmış olan ortak sapları, çiçek örtüsünü aşmaz veya onlardan biraz daha uzundur. Dişiler tek çiçekli, kısa saplı, 5 -7 mm uzunluğunda yalancı üzümsü kozalak halindedir. Tohum 4-6 mm uzunlukta, yumurta biçiminde ve kestane rengindedir (Baytop ve Akgöksel, 1972; Gökmen, 1970; Yaltırık, 1988; Yıldız ve Aktoklu, 2010). Ephedra major’un ülkemizde iki alt türü bulunur (Baytop ve Akgöksel, 1972):
E.major subsp. mojor: Tomurcuklar yuvarlak, dişi çiçek kozalaklarının brahteleri uzunluğunun yaklaşık 1/3’ün den itibaren birleşmmiş
E.major subsp. procera: Genel olarak asıl türün özelliğini taşır. Tomurcuklar düz, dişi çiçek kozalaklarının brahteleri uzunluğunun yaklaşık 1/2’inden itibaren birleşmiştir. Sürgünlerinin düzgün olması, kozalaklarının kısalığı, tohumlarının uzunca yumurtamsı biçimde bulunması özellikleriyle de ana türden ayrılır. Asıl türün yayılma alanının daha çok doğusunda kalan bölgelerde görülür.
DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684s.
Baytop, A., Akgöksel, H. 1972. Trakya’da Ephedra cinsi. İstanbul Eczacılık Fak. Dergisi 8: 55-62
Gökmen, H. 1970. Açıktohumlular (Gymnospermae), T.C. Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Sıra No:523, Ankara.
Yaltırık, F. 1988. Dendroloji Ders Kitabı I, Gymnospermae, İ.Ü. Orman Fakültesi. Yayınları, Yayın No: 3443, OF Yayın No:386, istanbul.
Yıldız, B,. Aktoklu E. 2010. Bitki Sistematiği, İlkin Karasal Bitkilerden Bir Çeneklilere, Ankara: Palme Yayıncılık
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Yunusemre / Manisa
Ulucamii / Bergama / İzmir
Darende / Malatya
Turgut Özal / Şehzadeler / Manisa
Ayvacık / Şehzadeler / Manisa
Odunboğazı / Şereflikoçhisar / Ankara
Dikmen / Beypazarı / Ankara
A.Ü. Fen Fakültesi / Ankara
Kaş / Antalya
