Eşekhıyarı (Ecballiumelaterium) Kabakgiller (Cucurbitaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı ve Orta Karadeniz, Asıl Ege, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 600m yükseltiler arasında; döküntü alanlar, yol kenarları, nehir yataklarında gelişim gösterirler.
Türkçe literatürde genellikle Eşekhıyarı olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde cırlatan, acı hıyar, şeytan keleği veya acı kavun olarak bilinir. Bilimsel olarak Ecballiumelaterium (L.) A.Rich. şeklinde tanımlanır. Parantez içerisindeki kısaltmalar bu taksonu ilk yayınlayan kişiyi/kişileri, parantez dışındakiler ise ilk yayın ardından bu taksona revizyon yapan kişi/kişileri belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur. A.Rich. kısaltması bilim insanı Achille Richard (1794-1852) için kullanılmıştır.
Morfoloji
Yerden 20-25cm kadar yükselen, sürünücü, çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi yatık, sağlam, kıllı ve açık yeşildir. Yapraklar uzun saplı, yumurtamsı-üçgenimsi-kalpsi şekilli, kalın, sert, koyu yeşil renkli; alt kısmı kıllı-kaba tüylü, üst kısmı az pürüzlü; kenarları dalgalı, oldukça içbükey; genellikle 5 lobludur. Çiçeklenme Nisan-Ekim ayları arasında; çiçekler 1-8 cm uzunluğundaki saplar üzerinde; erkek çiçekler 3.5-3.7 cm çapta, taç yaprakları 5 adet, 8-16 x 4-7 mm sarı renkli; dişi çiçekler sıklıkla erkek çiçekler ile birlikte yaprak ile dal arası, taç yapraklar 5 adet ve 6-12 x 3-6 mm boyutlardadır. Meyve sarkık, 3-5 x 1.5-2.5 cm boyutlarda; başta yeşil olgunlaşınca sarımsı renktedir; olgunlaşınca saptan ayrılır, meyvenin dip kısmında açılan delikten tohumlar ve usare dışarı fışkırır. Tohumlar yaklaşık 4 mm boyundadır. Meyve zehirlidir, ancak öz suyunun ilaç sanayi ve alternatif tıpta kullanıldığı bilinmektedir.
EtkileşimEcballium Elaterium Meyvelerinin Sinüzite Karşı Kullanımı (Araştırma)[*]Benzer taxonlarTürkiye´de doğal yayılan diğer Ecballium türleri:E.elaterium
Kaynaklar
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)