Gürgen (Carpinusbetulus) Huşgiller (Betulaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1600 m yükseklikler arasında; geniş yapraklı veya karışık ormanlarda, nadiren küçük saf ormanlarda yetişirler.
Türkçe literatürde genellikle Gürgen olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde kara gürgen olarak bilinir. Bilimsel olarak Carpinusbetulus L. şeklinde tanımlanır.
Carpinus etimolojisi
Carpinus Latincede gürgen şeklindeki nesneleri tarif etmek için kullanılır.
betulus etimolojisi
Betulus Latincede `huş ağacı` anlamına gelen betula kelimesinden türetilmiştir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.
Morfoloji
25 m boylanabilen bir orman ağacıdır. Gövde kabuğu gri, pürüzsüz, ileri yaşlarda alt kısımlar oyuklu; genç filizler, kahverengi, parlak , bazen tüylü; tomurcuk kırmızımsı - kahverengi, tüysüz veya hafifçe tüylüdür. Yapraklar yumurtamsı, keskin veya sivri uçlu, 5-10 x 3-5 cm, 10-15 çift damarlı, düzenli birleşik çentikli, tabanda hafif ve asimetrik kalpsi veya yuvarlağımsı, her iki yüzü tüysüz ancak damar koltuğu yoğun tüylüdür. Çiçeklenme Temmuz-Ağustos ayları arasında; involukrum 3 loblu, tam kenarlı veya hafifçe testere dişli, kuvvetle damarlı, orta lob ~ 4 cm, yanal loblar orta lobun 1/3-1/2`si kadar ve birbirlerine eşittir.
DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
Benzer taxonlarTürkiye´de doğal yayılan Carpinus türleri:C.betulus, C.orientalis Gözlem bildirilen diğer Carpinus türleri:
Kaynaklar
Davis, 1982, Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol:7 Page:683
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Abalı / Sinop
Sarıkum / Sinop
Tatlıca Şelaleleri / Sinop
İclaliye / İnegöl / Bursa
Mavişehir / İzmir
Gemiş / Çardak / Denizli
Yenice / Karabük
Soğuksu Milli Parkı / Ankara
Maçahel / Artvin
Sülüklü Göl / Bolu
