Arapbademi (Amygdalusarabica) Gülgiller (Rosaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Yukarı Fırat, Hakkari, Adana, Orta Fırat, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 600-1200 m yüksekliklerde; kuru taşlı yamaçlarda, ormanlık alanlarda ve step ortamlarında yetişirler.
Türkçe literatürde genellikle Arapbademi olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde dağ çağlası olarak bilinir. Bilimsel olarak Amygdalusarabica Oliv. şeklinde tanımlanır.
Amygdalus etimolojisi
Amygdalus cins adı Eski Yunancada `badem ağacı` anlamına gelen amygdalos kelimesinden türetilmiştir; ilk defa 1754 yılında ΄çok sayıda erkek organa, genellikle kadifemsi bir dış yüzeye ve derin oluklu bir çekirdeğe sahip olan (şeftali ve badem gibi Prunus cinsi bitkileri de dahil olmak üzere) Asya΄ya özgü odunsuları tanımlamak için kullanılmıştır.
arabica etimolojisi
Arabica Latincede `Arabistana özgü, Arabistan ile ilgili` anlamına gelir; türün yayılış alanı veya ilk tür örneğinin toplandığı bölgeye işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Oliv. kısaltması bilim insanı Daniel Oliver (1830-1916) için kullanılmıştır.
Morfoloji
2-5 m boylanabilen, çok dallı, dikensiz çalılardır. Genç sürgünler tüysüz, açısal kesitli ve yazın sıklıkla yapraksızdır. Yapraklar şeritsi-mızraksı veya şeritsi-ispatula formlu ve 2-4 x 0.3-0.5 cm boyutlardadır; yaprak kenarı testere dişlidir; yaprak tabanı kamamsıdır; beyaz tüylüdür. Yaprak sapı 7 mm uzunluktadır. Çiçeklenme mart-nisan aylarında gerçekleşir. Çiçekler 15-17 mm çapında ve beyazımsı pembe renktedir; sapsız veya saplıdır. Ercik ve pistil sayısı 20-21 veya daha fazladır, sapcık boyu 6 mm’ dir. Çanak yaprak sayısı 5΄tir, yünsü tüylüdür, 4 mm uzunluğunda ve 2 mm enindedir. Taç yaprak sayısı 5΄tir, 8 mm uzunluğunda ve 6 mm enindedir. Tek çekirdekli ve etli meyve küremsi-yumurtamsı formda ve hafifçe yassıdır, 14-20 x 8-12 mm boyutlardadır, yüzey başlangıçta kısa havlıdır, sonraları azçok tüysüzdür; meyve çekirdeği tabanda belli belirsiz girintilidir, omurga belirgindir.
Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2021)
Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684s.
Yaltırık, F. 1971. Memleketimizde Az Tanınan Bir Odunsu Bitki: Dağ Çağlası (Amygdalus arabica Oliv.). İ.Ü. Orman Fakültesi Derg., Seri B(6):80-85.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Eskikahta / Kahta / Adıyaman
