Sarıgül / Pülümür / Tunceli - Haziran 2022 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Kafnavruzu

Iridaceae / Iris / Iris caucasica

Kafnavruzu (Iris caucasica) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Doğu Karadeniz, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 2200-2300 m yükseklikler arasında; taşlık yamaçlar ve dağ bozkırlarında gözlenebilir.

Bilimsel olarak Iris caucasica Hoffm. şeklinde tanımlanır. İris cins adı Yunancada `gökkuşağı tanrısı` anlamına gelen Ἶρις (iris) kelimesinden türetilmiştir; iris mitolojide diğer tanrılara haberci olarak hizmet ediyordu; iris ayrıca gözün renkli kısmına verilen isimdir. Caucasica {Latince}: Kafkasyaya ait, Kafkaslardan gelen. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Hoffm. kısaltması bilim insanı Georg Franz Hoffmann (1760-1826) için kullanılmıştır.

Morfoloji

10-18 cm boylanabilen, soğanlı bir türdür. Çiçek soğanı 1.5-2.5 cm çaptadır. Yapraklar 5-7 adettir; mızraksı-oraksı formda ve 5-15 cm uzunluktadır, taban kısmı 0.8-2 cm genişliktedir; üst tarafı yeşil, alt tarafı belirgin grimsi-yeşil renktedir; kenarlar beyaz renkte, pürüzsüz veya kirpiklidir; çiçeklenme döneminde iyi gelişmiş durumdadır. Gövde yapraklar arasında saklıdır veya çiçeklenme döneminde sadece son boğum arası görülebilir, daha sonrasında genellikle boğum arasının uzaması farkedilir durumdadır. Brakte ve brakteol ± eşittir; şişkin, yeşil ve zarsıdır; sivri uçlu veya uca gittikçe incelen yapıdadır. Çiçekler 1-4 adet, yeşilimsi-sarı renkte veya bakırımsı renktedir; çiçek tüpü 3-4 cm´dir; dış tepaller 3.5-4 cm (dip kısım kanatlı ve 1.5-2.5 x1-1.8 cm, aya eliptik ve 1.1-2 x 1-1.6 cm, yuvarlağımsı); ibik daha koyu sarı veya portakal rengi kenarları ince dişlidir; iç tepaller yaygın veya geriye bükülmüş durumda, şeritsi-ters mızraksı formda ± 3 loblu ve 1.3-2.5 x 0.2-0.8 cm boyutlarda; boyuncuk dalları 2.3-3.5 cm uzunluktadır. Kapsül ~ 3 x 1 cm ve elipsoiddir; tohumlar ~ 3 mm çaptadır. Türkiye´de 3 farklı taksonu gözlenmiştir:

1- Çiçekler bakırrengi veya açık ya da koyu kırmızımsı kahverengi... subsp. nezahatiae / mavruzo

1- Çiçekler sarı veya yeşilimsi sarı

2- Yaprak kenarı, özellikle uca doğru, pürüzlü veya kirpikli... subsp. caucasica / kaf navruzu

2- Yaprak kenarı pürüzsüz veya çok az pürüzlü... subsp. turcica / türk navruzu

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan I. caucasica taksonları: Iris caucasica subsp. caucasica, Iris caucasica subsp. turcica
Türkiye´de doğal yayılan Iris türleri: I.albicans, I.aphylla, I.aschersonii, I.atropatana, I.aucheri, I.bakeriana, I.barnumiae, I.caucasica, I.danfordiae, I.elegantissima, I.farashae, I.foetidissima, I.galatica, I.gatesii, I.histrio, I.histrioides, I.junonia, I.kerneriana, I.kirkwoodiae, I.lazica, I.lycotis, I.masia, I.nectarifera, I.nezahatiae, I.orientalis, I.pamphylica, I.paradoxa, I.persica, I.peshmeniana, I.pseudacorus, I.pseudocaucasica, I.pumila, I.purpureobractea, I.reticulata, I.sari, I.schachtii, I.sibirica, I.sintenisii, I.sophenensis, I.sprengeri, I.spuria, I.stenophylla, I.suaveolens, I.taochia, I.tuberosa, I.unguicularis, I.urmiensis, I.xanthospuria, I.zagrica

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023)
Güner, A. (2021). Iris L.. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-605-70199-3-6; DOI No: 10.30796/ANGV.2021.9.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Iris etimolojisi

caucasica etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler