Tüylü arı (Bombusterrestris subsp. dalmatinus) Bombus ve balarıları (Apidae) ailesinden bir türdür. Bombus terrestris Mısır dışında Akdeniz ülkelerinin tamamı için doğal bir türdür. Doğal yayılımı Akdeniz ülkeleri ile sınırlı değildir: Kuzeyde Helsinki, Doğuda Altay Cumhuriyeti'ne kadar doğal yayılış gösterir. 5-1500 (-2500) m yükseklikler arasında; yıllık yağışın 339 mm/cm2'nin (gözlenen en düşük değer) üzerinde olduğu yerlerde; Alpin kuşak, çöller ve kurak bozkırlar dışında tüm habitatlarda gözlenebilirler.
Türkçe literatürde genellikle Tüylü arı olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde çiçek hırsızı veya yer bombus arısı olarak bilinir. Bilimsel olarak Bombusterrestris (Linnaeus, 1758) subsp. dalmatinus şeklinde tanımlanır.
Bombus etimolojisi
Bombus cins adı 1802 yılında Pierre André Latreille tarafından verilmiştir; Latincede `vızıltı,uğultu` anlamına gelir; kelime kökeni Eski Yunancada βόμβος (bómbos)tan gelmektedir.
terrestris etimolojisi
Terrestris Latincede yer (zemin), toprak, dünya) kelimesi anlamlarında kullanılan `terra´ kelimesi ile ve yine Latince -estris sonekinden türetilmiştir; toprağa ait, topraktan gelen, toprakta yetişen anlamındadır. Parantez içerisindeki kısaltmalar ve tarih bu taksonu ilk yayınlayan bilim insanını ve ilk yayın tarihini belirtir. Linnaeus kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.
subsp. etimolojisi
Subsp. İngilizcede `alttür` anlamına gelen subspecies kelimesinin kısaltmasıdır.
Morfoloji
Vücut uzunluğu kraliçe arıda 18-22 mm, erkek arıda 12-18 mm, işçi arıda 10-15 mm’dir. Dil uzunlukları ortalama 6.3 mm’dir. Başın uzunluğu genişliğine eşit ya da kısadır. Yan ocellus ile bileşik gözler arasındaki alanlar arasında grup halinde ince noktalar vardır. Orta ocellus ile yan ocellus arasındaki mesafe orta ocellusun yarıçapı kadardır. Yaka koyu sarı kıllıdır, geniştir ancak hiç bir zaman kanat bağlantı noktasını geçmez; toraksın kalanı siyah kıllıdır; sarı ve siyah bölge keskin geçişlidir. İkinci tergumun yüzeyi az çok parlak, hafif ve seyrek pürüzlü, koyu sarı veya kahverengimsi sarı kıllıdır; dördüncü ve beşinci tergum beyaz kıllıdır; altıncı tergumun üst ortası siyah, yanları beyaz kıllıdır; abdomenin kalanı siyah renktedir.
Durmuş, G., & Çelik, M. (2019). B. terrestris L. 1758 (Insecta:Hymenoptera) Türünün Asteraceae Familyasındaki Polinasyon Biyolojisi ve Morfolojisinin Araştırılması. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 12(1), 8-12. PDF
Pierre Rasmont, Audrey Coppee, Denis Michez & Thibaut De Meulemeester (2008) An overview of the Bombus terrestris (L. 1758) subspecies (Hymenoptera: Apidae), Annales de la Société Entomologique de France, 44:2, 243-250, DOI: 10.1080/00379271.2008.10697559 PDF
Gösterit, A., & Gürel, F. (2005). Effects Of Invasion Of Bombus terrestris (Hymenoptera: Apidae) On The Ecosystem PDF
Gurel, F., Gosterit, A., & Eren, Ö. (2008). Life-cycle and foraging patterns of native Bombus terrestris (L.) (Hymenoptera, Apidae) in the Mediterranean region. Insectes Sociaux, 55(2), 123-128. PDF
The bumblebee. (2013, February 7). Bio Bee Biological Systems. https://www.biobee.com/natural-pollination/the-bumblebee-and-lifecycle/
Tüylü ARI (Bombus terrestris). (2019, December 29). Evrim Ağacı. https://evrimagaci.org/tuylu-ari-bombus-terrestris-8112
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Eymir / Çankaya / Ankara
Saip / Karaburun / İzmir
