floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Fritillaria taksonları
Tüm bölgeler


Istranca BölümüÇatalca-Kocaeli BölümüErgene BölümüGüney Marmara BölümüBatı Karadeniz BölümüOrta Karadeniz BölümüDoğu Karadeniz BölümüAsıl Ege Bölümüİç Batı AnadoluYukarı Sakarya BölümüOrta Kızılırmak BölümüYukarı Kızılırmak BölümüKonya BölümüYukarı Fırat BölümüErzurum - Kars BölümüYukarı Murat-Van BölümüHakkari BölümüAntalya BölümüAdana BölümüOrta Fırat BölümüDicle Bölümü
Familya: Liliaceae
Cins adı: Fritillaria
Türkiye´de toplam 41 tür, 6 alttür doğal yayılış göstermektedir. Yayılış bölgesini daraltmak için haritada ilgili altbölgeye tıklayınız. Turuncu noktalar gözlem konumlarıdır.
Duguk
Fritillaria acmopetala
Pembelâle
Fritillaria alburyana
Endemik
Yaşlâle
Fritillaria alfredae
Yaşlâle
Fritillaria alfredae subsp. glaucoviridis
Endemik
Meşelâlesi
Fritillaria alfredae subsp. platyptera
Maraşlâlesi
Fritillaria amana
Donuklâle
Fritillaria assyriaca
Donuklâle
Fritillaria assyriaca subsp. assyriaca
Mutlâlesi
Fritillaria assyriaca subsp. melananthera
Endemik
Asumanlâlesi
Fritillaria asumaniae
Damalılâle
Fritillaria aurea
Endemik
Baskillâlesi
Fritillaria baskilensis
Endemik
Delilâle
Fritillaria bithynica
Uzunlâle
Fritillaria byfieldii
Endemik
Bodursarı
Fritillaria carica
Kaflâlesi
Fritillaria caucasica
Boynubükük
Fritillaria crassifolia
Sürmelilâle
Fritillaria elwesii
Enginlâlesi
Fritillaria enginiana
Bozkırlâlesi
Fritillaria fleischeriana
Endemik
Incelâle
Fritillaria forbesii
Saplılâle
Fritillaria frankiorum
Hakkârilâlesi
Fritillaria hakkarensis
Ağlayangelin
Fritillaria imperialis
Narinlâle
Fritillaria kittaniae
Endemik
Bozlâle
Fritillaria kurdica
Karalâle
Fritillaria latakiensis
Yaylalâlesi
Fritillaria latifolia
Sarıdudak
Fritillaria michailovskyi
Endemik
Milaslâlesi
Fritillaria milasense
Endemik
Karlâlesi
Fritillaria minima
Endemik
Kınalılâlesi
Fritillaria minuta
Muğlalâlesi
Fritillaria mughlae
Endemik
Haslâle
Fritillaria ozdemir-elmasii
Kırklâle
Fritillaria persica
Mahçuplâle
Fritillaria pinardii
Eğrilâle
Fritillaria pontica
özgelâle
Fritillaria serpenticola
Endemik
Makilâlesi
Fritillaria sibthorpiana
Ayaklılâle
Fritillaria straussii
Gariplâle
Fritillaria stribrnyi
Ayılâlesi
Fritillaria uva-vulpis
Yeşillâle
Fritillaria viridiflora
Sarı duguk
Fritillaria wendelboi
çamlâlesi
Fritillaria whittallii
Endemik

Yayılış [1]

Fritillaria (Terslâle) cinsi Kuzey Yarıküre’nin ılıman bölgelerinde, Alaska’dan Kuzeybatı Meksika’ya, O. ve G. Avrupa, Akdeniz çevresi, KB., KD. ve G. Asya hariç Asyanın diğer bölgeleri ve KB. Afrika’da yaklaşık 140 kadar tür ile temsil edilmektedir. Türkiye’de ise 43 tür ile temsil edilir ve bunların 21’i endemiktir.

Morfoloji [1]

Soğanlı, küme oluşturmayan, çokyıllık bitkiler. Soğan, küremsi, yumurtamsı, tersyumurtamsı, iğ şeklinde ya da nadiren birleşmiş iki böbrek tanesi şeklinde; soğan pulları az sayıda, genellikle soğanın büyümesiyle görünmeyen ince, şeffaf tunikalı. Taban yaprağı 1 tane, gövde oluşmadan önce veya nadiren çiçeklenmeden önce kurur. Gövde dik, basit, yapraklı; tabanda ve alt yaprakların etrafında yüzeyi sivilceli veya pürüzsüz. Yapraklar dairesel, karşılıklı veya almaşlı. Bırakte yaprakları çoğunlukla 1-4 tane veya daha çok. Çiçekdurumu tek veya şemsiye ya da salkım; çiçekler sarkık, nadiren dik veya karşıya dönük. Perigon dar veya geniş çansı, konik veya tabaksı; tepaller düz renkli veya damalı, bazen boyuna çizgili, uçta bir demet kısa tüylü. Balözü bezleri belirgin, tabanda veya tepallerin bükülme noktasında. Filâmentler sivilceli veya pürüzsüz; anterler filâmente tabandan bağlı, sarı veya mor, bazen açılmadan önce sarı açıldıktan sonra mor. Sitilus bölünmemiş, 3 parçalı veya uçta 3 loplu; yüzeyi sivilceli veya pürüzsüz; dökülücü; sitigma dümdüz, top başlı veya çomaksı. Meyve bölmeli kapsül; kapsül dik, dikdörtgenimsi, yumurtamsı ilâ yumurtamsı-mızraksı, tersyumurtamsı, küresel; tabanı kamamsı, bazen saplı; tepesi kesik, bazen boyuna 6 kanatlıdır. Tohumlar çok sayıda, her bölmede iki sıra halinde dizilmiş, yassı, dairesel ilâ yumurtamsı. Tohum kabuğu açık ilâ koyu kahverengi, yüzeyi ağsı-peteksi ilâ peteksi.

Teşhis Anahtarı [1]

1- Soğan en az 4 cm çapında; yaprak sayısı (10-)20-50; çiçekdurumu şemsiye veya salkım, nadiren tek, çiçek sayısı (1-)2-28 adet

2- Yaprak parlak yeşil; bırakte sayısı 10-20; çiçekdurumu şemsiye; çiçek turuncu veya kırmızı; perigon 40-55 mm boyunda ...F.imperialis

2- Yaprak mumsu yeşil; bırakte 1 veya yok; çiçekdurumu salkım; çiçek mor, perigon 15-20 mm boyunda ...F.persica

1- Soğan en fazla 3 cm çapında; yaprak sayısı 2-14; çiçek gövdenin ucunda 1-4 (-5) adet

3- Çiçek rengi içte ve dışta açık pembe ilâ morumsu pembe ...F.alburyana

3- Çiçek rengi sarı, yeşil ilâ kırmızı, mor ya da siyahımsı veya bu renklerle alacalı, şeritli, ama pembe değil

4- Perigon geniş çansı; balözü bezi çanın köşelerinde, tabandan en az 3 mm yukarıda

5- Balözü bezi şeritsi, genişliğinin en az 5 katı uzunlukta

6- Alt ve orta yapraklar karşılıklı veya üçlü öbekler halinde; sitilus sivilceli ...F.straussii

6- Tüm yapraklar karşılıklı; sitilus pürüzsüz ...F.crassifolia

7- Perigon morumsu-kahverengi, tepal uçta 1/4 veya 1/3’lik kısımda sarı, tepal damalı değil, nadiren perigon tamamen sarı; anterler açılmadan önce mor; tepaller kapsülün tabanında kalıcı ...F.michailovskyi

7- Perigon tamamı yeşil, içte ve dışta kahverengimsi-mor damalı desenli veya kahverengimsi-mor işaretli, şeritli; anterler her zaman sarı; tepaller kapsülün tabanında kalıcı değil

8- Yapraklar parlak yeşil; iç tepaller sivri uçlu ...F.hakkarensis

8- Yapraklar mumsu yeşil; iç tepaller küt uçlu

9- Alt yaprakların boyu eninin 2,5-3 katı, yumurtamsı-mızraksı ...F.crassifolia

9- Alt yaprakların boyu eninin 4-7 katı, şeritsi-mızraksı, eliptik ...F.kurdica

5- Balözü bezi yuvarlak, yumurtamsı, yumurtamsı-mızraksı, mızraksı, genişliğinin en fazla 3 katı uzunlukta

10- Sitilus sivilceli ...F.amana

10- Sitilus pürüzsüz

11- Filâmentler sivilceli

12- Alt yapraklar karşılıklı veya hemen hemen karşılıklı; kapsül kanatlı ...F.pontica

12- Alt yapraklar almaşlı; kapsül kanatsız

13- Gövde alt yaprakların çevresinde sivilceli; yapraklar parlak yeşil ...F.whittallii

13- Gövde pürüzsüz; yapraklar mumsu

14- Yapraklar 5-11 adet, şeritsi, 4-12 mm genişlikte ...F.acmopetala

14- Yapraklar 4-7 adet, mızraksı, 10-30 mm genişlikte ...F.wendelboi

11- Filâmentler pürüzsüz

15- Yapraklar parlak yeşil; dış tepallerin ucu küt; balözü bezi 3-5 mm boyunda, yumurtamsı-mızraksı ilâ mızraksı ...F.latifolia

15- Yapraklar mumsu; dış tepallerin ucu sivri; balözü bezi 2-2,5 mm boyunda, yumurtamsı ...F.aurea

4- Perigon dar çansı; balözü bezi tepallerin tabanında, tabandan en fazla 1 mm yukarıda

16- Perigon yeşil ilâ sarı

17- Sitilus pürüzsüz

18- Alt yapraklar karşılıklı veya hemen hemen karşılıklı; dış tepaller 16-26 mm boyunda; iç tepaller uçta küt; kapsül kanatlı ...F.bithynica

18- Alt yapraklar almaşlı; dış tepaller 25-35 mm boyunda; iç tepaller uçta sivri çıkıntılı; kapsül kanatsız ...F.viridiflora

17- Sitilus sivilceli

19- Perigon mumsu yeşil veya yeşil

20- Perigon yeşil; kapsül kanatsız ...F.frankiorum

20- Perigon mumsu yeşil; kapsül kanatlı

21- Alt yaprakları almaşlı, şeritsi, şeritsi-mızraksı ...F.platyptera

21- Alt yaprakları karşılıklı veya hemen hemen karşılıklı, tersmızraksı ilâ yumurtamsı ...F.glaucoviridis

19- Perigon yeşilimsi-sarı ilâ sarı

22- Balözü bezi siyahımsı-kahverengi ilâ yeşilimsi-kahverengi

23- Alt yapraklar geniş mızraksı ilâ geniş eliptik; perigon konimsi ...F.serpenticola

23- Alt yapraklar şeritsi-mızraksı ilâ mızraksı; perigon çansı

24- Yapraklar mumsu; balözü bezi 1 × 0,5-1 mm, yumurtamsı; sitilus bölünmemiş ya da 3 loplu, loplar en çok 1 mm uzunluğunda ...F.carica

24- Yapraklar parlak yeşil; balözü bezi 2-5,5 × 1-1,5 mm, şeritsi-mızraksı; sitilus 3 parçalı, parçalar 1-2 mm boyunda ...F.minima

22- Balözü bezi yeşil ilâ yeşilimsi

25- Yaprak sayısı 2-3 adet; alt yapraklar geniş yumurtamsı-mızraksı, geniş mızraksı, tersyumurtamsı, tersmızraksı, yumurtamsı-mızraksı, yumurtamsı

26- Tepaller parlak kanarya sarısı; sitilus tam ...F.sibthorpiana

26- Tepaller dışta yeşilimsi-sarı, içte sarı ilâ turuncumsu-sarı, tepal damarları belirgin, solduğu zaman koyu renkte; sitilus 3 loplu, loplar en çok 1 mm uzunluğunda ...F.byfieldii

25- Yaprak sayısı en az 4; alt yapraklar dar eliptik, şeritsi, şeritsi-mızraksı

27- Sitilus tam

28- Yaprak sayısı 5-12; yapraklar şeritsi; sitigma top başlı ...F.forbesii

28- Yaprak sayısı 4-5(-7); yapraklar dar eliptik, şeritsi-mızraksı; sitigma dümdüz ...F.enginiana

27- Sitilus 3 loplu ya da 3 parçalı, parçalar 1-3 mm boyunda

29- Gövde yüzeyi alt kısımda sivilceli; perigon sarı ...F.pinardii

29- Gövde pürüzsüz; perigon mumsu, yeşilimsi-sarı, solduğu zaman mor damarlı ...F.mughlae

16- Perigon kırmızı, kırmızımsı-kahverengi, mor, mor ve ucu sarı, yeşil veya mor şeritli

30- Perigon kırmızı, kırmızımsı-kahverengi veya mor ama ucu sarı değil

31- Yaprak parlak yeşil; gövde alt yaprakların çevresinde sivilceli ...F.minuta

31- Yaprak mumsu, mavimsi; gövde pürüzsüz

32- Sitilus ve filâmentler belirgin şekilde perigondan taşkın; iç tepaller en çok 4 mm eninde ...F.baskilensis

32- Sitilus ve filâmentler perigonun içinde ya da hafifçe taşkın; iç tepaller en az 4 mm eninde

33- Perigon mor, seyrekçe açık renkli noktalı; filâment pürüzsüz ...F.asumaniae

33- Perigon deseni noktalı değil; filâment pürüzsüz ilâ seyrek sivilceli

34- Perigon dar, yuvarlak çansı, ağız kısmı daralmış; sitilus 9-17 mm boyunda ...F.caucasica

34- Perigon dar çansı, ağız kısmı daralmamış; sitilus 4-10 mm boyunda

35- İç tepaller en az 12 mm eninde; sitilus pürüzsüz ...F.ozdemir-elmasii

35- İç tepaller en çok10 mm eninde; sitilus sivilceli

36- Tüm yapraklar kanallı; alt yapraklar şeritsi ...F.assyriaca

36- Tüm yapraklar yassı; alt yapraklar yumurtamsı-mızraksı ilâ şeritsi-mızraksı ...F.armena

30- Perigon yeşil veya mor şeritli ya da mor ama ucu sarı

37- Perigon mor ve ucu sarı

38- Yapraklar parlak yeşil; balözü bezi kahverengi; sitilus 3-4 mm çapında ...F.uva-vulpis

38- Yapraklar mumsu; balözü bezi yeşil; sitilus 1-2 mm çapında ...F.pinardii

37- Perigon yeşil veya mor şeritli

39- Sitilus pürüzsüz

40- Sitilus 3 parçalı, parçalar 2-7 mm boyunda ...F.latakiensis

40- Sitilus tam

41- Alt yapraklar şeritsi, 5 mm’den daha dar ve kenarları içe kıvrık ...F.fleischeriana

41- Alt yapraklar geniş tersmızraksı, tersyumurtamsı, dar mızraksı, eliptik, kaşıksı, geniş dikdörtgenimsi-mızraksı, 5 mm’den geniş ve kenarları düz

42- Bırakte 3 adet, dairesel; iç tepaller küt; kapsül kanatlı

43- Yaprak mumsu; sitigma dümdüz ...F.bithynica

43- Yaprak mumsu değil; sitigma top başlı ...F.stribrnyi

42- Bırakte 1; iç tepaller sivri çıkıntılı; kapsül kanatsız ...F.milasense

39- Sitilus sivilceli

44- Alt yapraklar mızraksı, eliptik-yumurtamsı, dar tersyumurtamsı ...F.kittaniae

44- Alt yapraklar şeritsi

45- Sitilus 3 parçalı, parçalar 1 mm’den uzun ...F.elwesii

45- Sitilus tam veya uçta 3 loblu, loblar 1 mm’den kısa

46- Anter siyah ...F.melananthera

46- Anter sarı ...F.fleischeriana

Etimoloji

Fritillaria Latincede `zar kupası` anlamına gelen fritillus kelimesinden türetilmiştir; tartışmalı bir söylem olmasına karşın çiçekler üzerindeki damalı desenlere de işaret ettiği ifade edilmektedir.




1) Tekşen M. (2018). Fritillaria L. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I. ve Çimen, A.Ö. (edlr.). Resimli Türkiye Florası 2: 324-354. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları. İstanbul.
2) Türkiye'de tespit edilen bitki türleri listesi için BizimBitkiler.org.tr veritabanından yararlanılmıştır (Güner,A., Aslan,S., Ekim,T., Vural,M., Babaç,M.T., (edlr.), (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.).